01/08/2025
Theo báo cáo của Grand View Research, thị trường thành phố thông minh tại Việt Nam dự kiến đạt 22,7 tỷ USD vào năm 2033, với tốc độ tăng trưởng hàng năm (CAGR) lên tới 12,3%. Trong bối cảnh đó, hệ thống thông tin địa lý (GIS) đóng vai trò then chốt, không chỉ là công cụ kỹ thuật mà còn là nền tảng chiến lược giúp các cơ quan quản lý và cộng đồng xây dựng và vận hành các thành phố thông minh. Cùng VNPT AI tìm hiểu rõ hơn về hệ thống GIS là gì và những vai trò thiết yếu của phần mềm này ngay trong bài viết dưới đây.
Hệ thống thông tin địa lý là gì?
Hệ thống thông tin địa lý (Geographic Information Systems - GIS) là một hệ thống phần mềm máy tính chuyên dụng được thiết kế để quản lý, hiển thị và phân tích dữ liệu không gian – tức dữ liệu liên quan đến vị trí của con người, địa điểm và sự vật trên hoặc dưới bề mặt Trái Đất.
GIS giúp người dùng tìm kiếm, phân tích và trực quan hóa thông tin địa lý thông qua bản đồ, biểu đồ hoặc báo cáo. Qua đó, hệ thống hỗ trợ trả lời các câu hỏi và giải quyết vấn đề dựa trên dữ liệu không gian.
GIS cũng liên quan chặt chẽ đến bản đồ học, vì nó xử lý và thể hiện các đối tượng địa lý – bao gồm cả dữ liệu 2D và 3D – bằng cách số hóa và trình bày trên bản đồ phẳng, đồng thời có thể tích hợp mô hình địa hình hoặc mô hình ba chiều khi cần thiết. Đồng thời tính đến hình dạng của Trái Đất trong quá trình xử lý dữ liệu.
>>> Đọc thêm: IoT là gì?
Các thành phần của hệ thống thông tin địa lý GIS
Một hệ thống GIS hoàn chỉnh bao gồm nhiều thành phần hoạt động cùng nhau để thu thập và xử lý dữ liệu không gian.
Con người
Con người là người trực tiếp sử dụng và khai thác hệ thống GIS. Họ có thể thực hiện từ các thao tác đơn giản như tạo bản đồ, đến các phân tích chuyên sâu phục vụ quy hoạch, quản lý tài nguyên hoặc nghiên cứu khoa học. Phần mềm và phần cứng hiện nay đều được thiết kế với giao diện thân thiện để người dùng dễ tiếp cận hơn.
Phần mềm
Phần mềm GIS cung cấp công cụ để xử lý, truy vấn và hiển thị dữ liệu không gian. Nó gồm giao diện người dùng (GUI), công cụ truy vấn, bố cục bản đồ và hệ quản trị cơ sở dữ liệu quan hệ (RDBMS). Một số phần mềm phổ biến: ArcGIS, QGIS, SAGA GIS.
Phần cứng
Phần cứng là nền tảng vật lý để hệ thống GIS vận hành. Đó có thể là máy tính cá nhân, máy chủ hoặc hệ thống lưu trữ đám mây. Các thiết bị này cần có cấu hình mạnh để xử lý dữ liệu không gian lớn, bao gồm: bo mạch chủ, ổ cứng, CPU, RAM, card đồ họa, màn hình, máy in và thiết bị lưu trữ ngoài như USB hoặc đĩa DVD.
Dữ liệu
Dữ liệu GIS bao gồm dữ liệu vector (điểm, đường, vùng) và raster (ảnh vệ tinh, bản đồ độ cao số). Dữ liệu có thể được tạo bằng số hóa bản đồ giấy hoặc thu thập từ thiết bị đo đạc và ảnh chụp vệ tinh.
Phương pháp
Phương pháp là quy trình vận hành và chuẩn làm việc được thiết kế phù hợp với mục tiêu của từng tổ chức. Một kế hoạch triển khai rõ ràng và các quy tắc vận hành nhất quán giúp GIS hoạt động hiệu quả, chính xác và bền vững.
Lợi ích nổi bật của hệ thống thông tin địa lý
GIS mang lại nhiều lợi ích thiết thực trong quản lý, quy hoạch và vận hành ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Dưới đây là những lợi ích tiêu biểu của hệ thống này trong thực tiễn:
Hỗ trợ ra quyết định chính xác
GIS giúp các nhà quản lý nhìn nhận dữ liệu phức tạp qua bản đồ và các hình ảnh không gian. Điều này còn hỗ trợ phát hiện các mẫu hình, xu hướng và mối quan hệ mà các phương pháp phân tích truyền thống có thể bỏ qua, từ đó đưa ra quyết định chính xác và hiệu quả hơn.
Tăng cường hiệu quả hoạt động
GIS tối ưu hóa quy trình làm việc, phân bổ nguồn lực và quản lý hậu cần. Ví dụ, các công ty có thể sử dụng GIS để lập kế hoạch các tuyến giao hàng hiệu quả, giảm thời gian di chuyển, tiết kiệm nhiên liệu và giảm chi phí, qua đó nâng cao năng suất công việc.
Bảo vệ môi trường và phát triển bền vững
GIS hỗ trợ các tổ chức trong việc quản lý và bảo tồn tài nguyên thiên nhiên. Đồng thời giúp theo dõi rừng, giám sát các khu vực sinh sống của động vật hoang dã, quản lý nguồn nước và đánh giá tác động của hoạt động con người lên hệ sinh thái.
Hiểu biết sâu về khách hàng
Với các doanh nghiệp, GIS cung cấp cái nhìn sâu sắc về hành vi khách hàng dựa trên dữ liệu vị trí. Những thông tin này giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về nhân khẩu học của từng khu vực thị trường, tối ưu hóa vị trí cửa hàng và thiết kế chiến lược marketing phù hợp với từng khu vực địa lý.
Quản lý rủi ro hiệu quả
GIS đóng vai trò quan trọng trong quản lý rủi ro và đánh giá thiên tai. Bằng cách phân tích dữ liệu không gian theo thời gian thực, các tổ chức như viễn thông, bảo hiểm, tiện ích công cộng có thể dự đoán thiên tai, xác định các khu vực có nguy cơ cao và thực hiện các biện pháp phòng ngừa để giảm thiểu thiệt hại.
Các ứng dụng của hệ thống thông tin địa lý
GIS được ứng dụng rộng rãi trong đa dạng lĩnh vực như:
- Kinh doanh & thị trường: Phân tích hành vi khách hàng, lựa chọn vị trí cửa hàng, tối ưu hóa marketing và logistics.
- Quản lý thiên tai: Dự báo rủi ro, lập bản đồ vùng nguy hiểm, xây dựng phương án sơ tán và điều phối cứu hộ hiệu quả.
- Giao thông : Lập kế hoạch tuyến đường, giám sát phương tiện, quản lý hạ tầng và vận chuyển hàng hóa.
- Quy hoạch đô thị: Thiết kế hạ tầng, phân bổ tài nguyên, quản lý phát triển đô thị và hỗ trợ quy hoạch thành phố thông minh.
- Môi trường: Giám sát rừng, nguồn nước, động vật hoang dã; phân tích tác động môi trường và biến đổi khí hậu.
- Y tế: Theo dõi dịch bệnh, tối ưu hóa vị trí cơ sở y tế, phân tích sức khỏe cộng đồng theo vùng.
- Nông nghiệp: Quản lý mùa vụ, tưới tiêu, áp dụng nông nghiệp chính xác nhằm nâng cao năng suất và tiết kiệm tài nguyên.
Trước đây, việc ứng dụng GIS tại Việt Nam chủ yếu dựa vào các công nghệ và phần mềm nước ngoài như ESRI hay Google Maps. Điều này dẫn đến sự phát triển còn rời rạc và thiếu đồng bộ trong một số lĩnh vực. Hiện nay, VNPT GIS Platform ra đời như một bước tiến quan trọng, cung cấp nền tảng GIS thống nhất, phục vụ số hóa tài sản thực tế và tối ưu quy trình quản lý trên đa lĩnh vực. Nền tảng này nổi bật với các tính năng sau:
- Cung cấp APIs, SDKs để phát triển ứng dụng GIS trên web, mobile và desktop.
- Tích hợp dữ liệu bản đồ nền phục vụ quản lý chuyên đề trong các lĩnh vực như hạ tầng kỹ thuật, giáo dục, môi trường, bất động sản, y tế, xã hội, v.v.
- Tạo thư viện bản đồ Việt Nam nhằm khẳng định chủ quyền lãnh thổ và phục vụ mục tiêu quốc gia.
- Tích hợp công nghệ hiện đại như Remote Sensing, Cloud Computing, IoT, Big Data Analytics, BIM, WaterGEMS... giúp nâng cao khả năng phân tích, bảo mật và mở rộng ứng dụng.
Kết luận
Qua những thông tin được VNPT AI chia sẻ, có thể thấy rằng GIS không chỉ là một nền tảng kỹ thuật phục vụ quản lý và phân tích dữ liệu không gian, mà còn là một công cụ chiến lược giúp nâng cao hiệu quả ra quyết định trong nhiều lĩnh vực. Với khả năng trực quan hóa dữ liệu mạnh mẽ và tính tích hợp linh hoạt, VNPT GIS Platform đang dần trở thành nền tảng trung tâm, kết nối các ứng dụng số trong hệ sinh thái VNPT. Điều này góp phần thúc đẩy quá trình xây dựng một xã hội thông minh, hoạt động hiệu quả và phát triển bền vững.
