ChatGPT là gì? Hành trình từ mô hình ngôn ngữ đến hiện tượng toàn cầu

Chỉ trong vài tháng đầu năm 2025, ChatGPT đã đạt mốc 800 triệu người dùng hoạt động hàng tuần, tương đương tốc độ lan tỏa của nhiều nền tảng mạng xã hội hàng đầu. Vậy ChatGPT là gì mà có khả năng thu hút người dùng mạnh mẽ đến vậy? Bài viết dưới đây của VNPT AI sẽ lần lượt giải thích khái niệm, cách thức hoạt động và các phiên bản nổi bật giúp người dùng khám phá toàn diện tiềm năng của ChatGPT trong thời đại AI.

ChatGPT là gì?

ChatGPT là mô hình trí tuệ nhân tạo dạng hội thoại do OpenAI phát triển, có khả năng trả lời câu hỏi, tiếp nhận phản hồi, phản biện giả định sai và từ chối yêu cầu không phù hợp. Đây là phiên bản được phát triển dựa trên nền tảng Instruct GPT, trải qua phương pháp huấn luyện Reinforcement Learning from Human Feedback (RLHF) – Học tăng cường từ phản hồi của con người, kết hợp dữ liệu hội thoại do huấn luyện viên AI tạo với tập dữ liệu InstructGPT.

Mô hình được tinh chỉnh từ GPT-3.5, vận hành trên hạ tầng siêu máy tính Microsoft Azure, nhằm liên tục cải thiện chất lượng phản hồi dựa trên tương tác thực tế của người dùng. Dù đã giảm đáng kể các phản hồi sai hoặc gây hại, ChatGPT vẫn có hạn chế như đôi khi trả lời thiếu chính xác, nhạy cảm với cách đặt câu hỏi và có xu hướng diễn đạt dài dòng.

>>> Tìm hiểu thêm: Claude AI là gì?

ChatGPT hoạt động như thế nào?

Trong quá trình huấn luyện, ChatGPT phân tích mối quan hệ giữa các từ và ngữ cảnh trong dữ liệu huấn luyện để dự đoán từ tiếp theo có khả năng xuất hiện nhất, từng từ một, khi tạo câu trả lời. Quá trình này được lặp lại hàng tỷ lần giúp mô hình nhận diện chính xác hơn các mẫu ngôn ngữ và cải thiện chất lượng phản hồi.

Do một câu có thể được hoàn thiện theo nhiều cách khác nhau, nên câu trả lời của ChatGPT luôn có chút yếu tố ngẫu nhiên. Vì vậy, cùng một câu hỏi nhưng ở những lần truy vấn khác nhau, câu trả lời có thể thay đổi.

Cấu trúc của ChatGPT gồm hàng tỷ tham số (parameters). Đây là các giá trị số được điều chỉnh trong quá trình học. Mô hình không lưu trữ nguyên văn dữ liệu huấn luyện, mà chỉ điều chỉnh tham số để phản ánh các mẫu đã học. Khi tạo câu trả lời, ChatGPT dựa vào các tham số này để dự đoán và tạo nội dung mới, tương tự như một người đã học kiến thức từ nhiều nguồn và diễn đạt lại bằng hiểu biết của mình thay vì chép nguyên bản.

Ưu điểm và nhược điểm của ChatGPT

Ưu điểm

ChatGPT hỗ trợ đa dạng tác vụ như trả lời câu hỏi, tóm tắt thông tin, dịch thuật, gợi ý ý tưởng sáng tạo hay hỗ trợ phân tích và viết nội dung. Nhờ khả năng xử lý ngôn ngữ tự nhiên, mô hình có thể tương tác mạch lạc, tiếp nhận phản hồi và phản biện hợp lý. ChatGPT cũng liên tục được cải thiện thông qua phản hồi từ người dùng giúp nâng cao độ chính xác và chất lượng câu trả lời theo thời gian.

Nhược điểm

Mặc dù được tối ưu, ChatGPT vẫn tồn tại một số điểm yếu:

• Có thể đưa câu trả lời sai dù nghe có vẻ hợp lý do quá trình huấn luyện không có “đáp án tuyệt đối”, hoặc do huấn luyện thận trọng khiến mô hình từ chối cả những câu hỏi mà nó có thể trả lời đúng.
• Nhạy cảm với cách diễn đạt câu hỏi nên chỉ cần có sự thay đổi nhỏ trong cách đặt câu có thể dẫn đến câu trả lời khác hoặc thậm chí từ chối trả lời.
• Không hỏi lại khi thông tin chưa rõ, thường đoán ý người dùng thay vì đặt câu hỏi làm rõ.
• Vẫn có nguy cơ tạo nội dung không phù hợp hoặc thiên lệch dù đã có hệ thống lọc nội dung (Moderation API).

Các mô hình ChatGPT

Hiện tại, ChatGPT được phát triển với nhiều phiên bản, đáp ứng nhu cầu từ cơ bản đến nâng cao. Trước tháng 8/2025, hệ thống bao gồm GPT-4o, GPT-4.5 (preview), GPT-4.1, GPT-4.1-mini, o3, o4-mini, o4-mini-high và o1 pro mode.

Từ ngày 7/8/2025, GPT-5 trở thành mặc định, thay thế phần lớn các model trước. Tuy vậy, một số model vẫn có thể được truy cập trong “More models” dành cho người dùng Plus/Pro/Enterprise.

Sự khác biệt giữa ChatGPT và Chatbot của các nhà cung cấp Việt Nam

Bảo mật dữ liệu

Các chatbot do doanh nghiệp Việt Nam phát triển thường lưu trữ toàn bộ dữ liệu tại máy chủ trong nước giúp đảm bảo an toàn thông tin và tuân thủ quy định pháp luật Việt Nam. Điều này đặc biệt quan trọng với các tổ chức có dữ liệu nhạy cảm như cơ quan Chính phủ hay doanh nghiệp trong lĩnh vực tài chính. Trong khi đó, ChatGPT là nền tảng quốc tế, có khả năng khiến dữ liệu người dùng bị lưu trữ hoặc xử lý tại máy chủ nước ngoài – điều có thể vi phạm quy định về chuyển dữ liệu cá nhân ra nước ngoài.

Ngôn ngữ

Về khả năng xử lý ngôn ngữ, các chatbot Việt Nam có lợi thế khi được huấn luyện trực tiếp trên dữ liệu tiếng Việt và tối ưu cho ngữ cảnh văn hóa bản địa. Trong khi đó, ChatGPT chưa hỗ trợ chính thức tiếng Việt và phần lớn dựa trên dịch máy từ tiếng Anh, nên đôi khi câu trả lời còn thiếu tự nhiên hoặc chưa sát nghĩa trong tình huống đặc thù. Các mô hình nội địa như của VNPT AI đang dẫn đầu trên bảng xếp hạng năng lực xử lý tiếng Việt tại VMLU.AI, cho thấy mức độ phù hợp cao, đáp ứng nhu cầu sử dụng trong nước.

>>> Đọc thêm: Copilot là gì? Trợ lý ảo thông minh của Microsoft có gì đặc biệt?

Câu hỏi thường gặp

Dưới đây là một số câu hỏi phổ biến về ChatGPT được nhiều người quan tâm: 

So sánh ChatGPT với Gemini, Perplexity và Copilot

ChatGPT nổi bật với khả năng sáng tạo nội dung, suy luận logic và hỗ trợ đa dạng ngôn ngữ. Gemini mạnh về tích hợp tìm kiếm và xử lý hình ảnh, Perplexity vượt trội ở tra cứu thông tin thời gian thực, còn Copilot tối ưu cho lập trình viên. Mỗi công cụ có thế mạnh riêng tùy mục tiêu sử dụng.

So sánh ChatGPT và Deepseek

ChatGPT là sản phẩm thương mại ổn định, dễ sử dụng cho người dùng phổ thông và doanh nghiệp. Deepseek là mô hình mã nguồn mở từ Trung Quốc, phù hợp hơn với nhà nghiên cứu và lập trình viên có kinh nghiệm. ChatGPT hỗ trợ giao diện người dùng tốt hơn, Deepseek đòi hỏi kỹ thuật để triển khai.

Mô hình ChatGPT nào là tốt nhất?

Hiện nay, GPT-5 là mô hình tốt nhất của ChatGPT. Chúng kết hợp tốc độ vượt trội với khả năng suy luận nâng cao, hỗ trợ đa phương thức (văn bản – hình ảnh – âm thanh – video), mang lại trải nghiệm toàn diện và chính xác hơn so với các phiên bản trước như GPT-4o hay GPT-4.5.

Mô hình mới nhất của ChatGPT là gì?

Phiên bản mới nhất là GPT-5, ra mắt ngày 7/8/2025. Đây là mô hình đầu tiên của OpenAI hỗ trợ đầy đủ đa phương thức và cơ chế “tự chuyển” giữa các mức độ suy luận giúp ChatGPT trở thành một trợ lý AI mạnh mẽ và linh hoạt hơn bao giờ hết.

Mô hình ChatGPT nào là miễn phí?

Tài khoản miễn phí hiện đã mặc định dùng GPT-5, tuy nhiên có thể bị giới hạn về tốc độ hoặc tính năng nâng cao. Người dùng ChatGPT Plus sẽ được trải nghiệm GPT-5 ổn định hơn, ít giới hạn hơn. (Các mô hình cũ như GPT-4o hoặc GPT-3.5 vẫn có thể được truy cập ở chế độ bổ sung cho người dùng trả phí.)

Mô hình ChatGPT nào tốt nhất cho khả năng suy luận nâng cao?

GPT-5 là lựa chọn tối ưu cho các tác vụ cần suy luận phức tạp, lập trình, phân tích logic, toán học hay xử lý dữ liệu đa phương thức. Nhờ cải thiện đáng kể độ chính xác và tốc độ “nghĩ sâu”, GPT-5 vượt trội hơn so với GPT-4o và các mô hình trước đây.

>>> Bạn có thể quan tâm: LLaMa là gì? Giải mã mô hình AI mở của Meta

Kết luận 

Hy vọng những thông tin trên của VNPT AI đã giúp người dùng hiểu rõ hơn về ChatGPT là gì, cách thức hoạt động và điểm mạnh - điểm yếu của từng phiên bản. Dù sử dụng để học tập, làm việc hay sáng tạo, ChatGPT vẫn là một trong những công cụ AI mạnh mẽ và linh hoạt bậc nhất hiện nay. Việc nắm vững đặc điểm từng model sẽ giúp người dùng khai thác tối đa tiềm năng của ChatGPT, tiết kiệm thời gian và nâng cao hiệu quả công việc.