21/07/2025
Trong năm 2024, đơn vị sản xuất và phân phối phần mềm bảo mật của Nga - Kaspersky đã ngăn chặn gần 900 triệu vụ tấn công lừa đảo trực tuyến liên quan đến vấn đề thu thập mã OTP. Chính vì vậy để bảo vệ tài khoản và giao dịch trực tuyến, người dùng cần hiểu rõ OTP là gì và nguyên lý hoạt động ra sao. Trong bài viết này, VNPT AI sẽ gửi đến người đọc những lưu ý quan trọng để sử dụng mã OTP một cách an toàn, hiệu quả hơn
Mã OTP là gì?
Mã OTP (One-Time Password – mật khẩu dùng một lần) là một chuỗi ký tự hoặc số ngẫu nhiên gồm từ 4 đến 6 chữ số, được tạo ra và gửi đến người dùng thông qua tin nhắn SMS, email hoặc ứng dụng ngân hàng. Đây là mã xác thực chỉ có hiệu lực trong thời gian rất ngắn, thường từ 30 đến 60 giây và chỉ sử dụng được cho duy nhất một lần trong phiên giao dịch.
Khi thực hiện giao dịch trực tuyến hoặc đăng nhập vào tài khoản, người dùng bắt buộc phải nhập chính xác mã OTP trong thời gian hiệu lực thì thao tác mới được hoàn tất. Nếu nhập sai hoặc nhập chậm quá thời gian quy định, mã sẽ hết hạn và giao dịch sẽ bị từ chối.
>>> Tìm hiểu thêm: Sinh trắc học là gì? Giải pháp cho bảo mật an ninh hiện đại
Tại sao mã OTP lại cực kỳ quan trọng trong bảo mật?
Mã OTP (One-Time Password) đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc bảo vệ tài khoản và giao dịch trực tuyến nhờ các yếu tố sau:
Lớp bảo vệ thứ hai cho tài khoản
Mã OTP mang đến một lớp bảo vệ bổ sung ngoài mật khẩu. Dù người xấu có thể có được mật khẩu tài khoản nhưng mã OTP chỉ có hiệu lực trong khoảng thời gian ngắn và chỉ dùng được một lần, vì vậy, họ không thể thực hiện giao dịch mà không có mã xác nhận này.
Giảm thiểu rủi ro mất tiền
Vì mỗi mã OTP chỉ sử dụng được 1 lần và có thời gian hiệu lực rất ngắn nên nếu có sự cố mất hoặc lộ mật khẩu tài khoản, kẻ gian cũng không thể sử dụng tài khoản để chuyển tiền hay thực hiện giao dịch mà không có mã OTP hợp lệ.
Giới hạn quyền truy cập
Mã OTP chỉ được gửi đến số điện thoại hoặc email đã đăng ký, do đó chỉ người dùng thực sự sở hữu tài khoản mới có thể nhận và sử dụng mã để xác thực giao dịch. Điều này giúp ngăn ngừa kẻ xấu tiếp cận thông tin cá nhân của người dùng.
Phòng tránh các cuộc tấn công công nghệ
Trước sự phát triển của các phương thức tấn công mạng ngày càng tinh vi, mã OTP đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ tài khoản khỏi bị xâm nhập. Nó giúp hạn chế tác động của các cuộc tấn công như phishing (lừa đảo qua email) hay malware (phần mềm độc hại) mang đến cho người dùng một lớp bảo mật quan trọng trong việc giao dịch và bảo vệ dữ liệu.
Nguyên lý tạo và xác thực mã OTP
Mã OTP thường được tạo ra dưới dạng một chuỗi số hoặc ký tự ngẫu nhiên, không thể đoán trước. Mã này chỉ có giá trị trong một khoảng thời gian ngắn, thường là từ 30 đến 60 giây, nhằm đảm bảo tính bảo mật cao trong quá trình xác thực. Sau đó, mã sẽ được gửi đến người dùng qua nhiều phương thức khác nhau. Phổ biến nhất là tin nhắn SMS gửi trực tiếp đến điện thoại của người dùng. Ngoài ra, một số dịch vụ có thể gửi OTP qua email hoặc thông báo thoại (voice OTP), tuy nhiên phương pháp SMS vẫn là phổ biến và an toàn nhất.
Sau khi nhận được mã OTP, người dùng cần nhập mã này vào hệ thống để hoàn tất giao dịch. Nếu nhập đúng mã và trong thời gian hiệu lực, giao dịch sẽ được xác nhận và thực hiện. Nếu mã OTP sai hoặc quá hạn, giao dịch sẽ bị hủy và người dùng phải yêu cầu mã OTP mới.
Các loại mã OTP được dùng phổ biến hiện nay
Hiện nay, có bốn hình thức mã OTP được sử dụng phổ biến trong các giao dịch trực tuyến và ngân hàng điện tử. Cụ thể:
Smart OTP
Smart OTP là phương thức xác thực hiện đại, kết hợp tính tiện lợi của ứng dụng và độ an toàn của thiết bị mã hóa. Mã OTP sẽ được tạo trực tiếp trên ứng dụng ngân hàng cài đặt trên điện thoại thông minh hoặc máy tính bảng. Mỗi thiết bị chỉ liên kết với một tài khoản duy nhất giúp tăng cường bảo mật. Đây cũng là xu hướng đang dần thay thế SMS OTP tại nhiều ngân hàng hiện nay.
Voice OTP
Với Voice OTP, hệ thống sẽ tự động thực hiện cuộc gọi đến số điện thoại đã đăng ký để đọc mã OTP cho người dùng. Đây là lựa chọn thay thế khi người dùng không thể nhận tin nhắn SMS, ví dụ như khi ở khu vực không có sóng hoặc gặp sự cố với mạng di động. Phương pháp này đang được triển khai ở một số đơn vị như một giải pháp bổ sung cho SMS OTP.
SMS OTP
Hệ thống sẽ gửi mã OTP đến số điện thoại của người dùng thông qua tin nhắn SMS. Sau khi nhận được mã, người dùng nhập vào hệ thống để xác nhận giao dịch. Ưu điểm của phương pháp này là dễ sử dụng, không cần cài đặt thêm ứng dụng hay thiết bị hỗ trợ. Tuy nhiên, mức độ bảo mật còn phụ thuộc vào độ an toàn của thiết bị di động và nhà mạng.
Token
Token là thiết bị phần cứng nhỏ do ngân hàng cung cấp, có khả năng tự tạo mã OTP mà không cần kết nối internet. Mỗi lần cần xác thực, người dùng nhấn nút trên thiết bị để nhận mã. Token thường được dùng trong các giao dịch yêu cầu mức độ bảo mật cao. Tuy nhiên, người dùng cần bảo quản cẩn thận vì thiết bị này có thể bị thất lạc và phát sinh chi phí khi sử dụng.
>>> Bạn có thể quan tâm: Liveness Detection - Chìa khóa bảo mật trong sinh trắc học và eKYC
Mã OTP được sử dụng trong các trường hợp nào?
Dưới đây là một số trường hợp sử dụng mã OTP phổ biến:
Đăng nhập tài khoản trực tuyến
Khi người dùng đăng nhập vào hệ thống bằng tên đăng nhập và mật khẩu, hệ thống sẽ gửi một mã OTP đến số điện thoại hoặc ứng dụng đã đăng ký. Người dùng cần nhập mã này để hoàn tất quá trình xác thực, đảm bảo chỉ người sở hữu tài khoản mới có quyền truy cập.
Giao dịch tài chính
Trong các giao dịch như chuyển tiền, thanh toán hóa đơn hoặc rút tiền online, mã OTP được gửi đến người dùng để xác nhận giao dịch. Điều này giúp tăng cường bảo mật và hạn chế tối đa rủi ro gian lận.
Nhận mã OTP qua cuộc gọi thoại
Trường hợp người dùng không nhận được tin nhắn SMS, hệ thống có thể thay thế bằng cuộc gọi thoại tự động. Mã OTP sẽ được đọc trực tiếp qua điện thoại giúp người dùng tiếp tục xác thực dù không có sóng di động ổn định để nhận tin nhắn.
Xác thực qua thông báo đẩy (Push Notification)
Ngoài SMS và cuộc gọi thoại, mã OTP cũng có thể được gửi thông qua thông báo đẩy từ ứng dụng cài trên điện thoại. Trong quá trình đăng nhập hoặc xác nhận giao dịch, người dùng sẽ nhận được một thông báo chứa mã OTP. Mã này cần được nhập vào hệ thống để hoàn tất bước xác minh danh tính.
Những lưu ý khi sử dụng mã OTP bạn cần biết
Để đảm bảo an toàn tuyệt đối khi sử dụng mã OTP, người dùng cần lưu ý một số điểm quan trọng sau:
- Không chia sẻ mã OTP cho bất kỳ ai, kể cả người tự xưng là nhân viên ngân hàng, công an hoặc bên cung cấp dịch vụ.
- Tuyệt đối không nhập mã OTP vào đường link lạ được gửi qua SMS, email hay mạng xã hội. Chỉ sử dụng OTP trên ứng dụng hoặc website chính thức.
- Cài đặt mật khẩu mạnh cho điện thoại – bao gồm chữ hoa, chữ thường, số và ký tự đặc biệt – để tránh bị truy cập trái phép.
- Khóa SIM và thông báo cho ngân hàng ngay khi mất điện thoại để ngăn mã OTP bị lợi dụng.
- Không dùng thiết bị công cộng để đăng nhập tài khoản ngân hàng. Nếu bắt buộc sử dụng, hãy đăng xuất và xóa toàn bộ lịch sử sau khi giao dịch.
- Không cho mượn điện thoại cá nhân – tránh bị người khác lợi dụng để lấy mã OTP.
- Thay đổi mật khẩu định kỳ để nâng cao tính bảo mật cho tài khoản của bạn.
Kết luận
Hy vọng qua những chia sẻ của VNPT AI về “mã OTP là gì” đã giúp người dùng nâng cao nhận thức trong việc bảo mật tài khoản. Dù tiện lợi và an toàn, mã OTP vẫn có thể bị lợi dụng nếu người dùng thiếu cảnh giác. Vì vậy, hãy luôn bảo vệ thiết bị cá nhân, không chia sẻ mã OTP cho bất kỳ ai và chỉ sử dụng trên các nền tảng chính thống để giữ an toàn tuyệt đối cho tài khoản.
