01/07/2025
Theo ước tính, khoảng 402,74 triệu terabyte dữ liệu được tạo ra mỗi ngày. Ước tính sẽ có khoảng 147 zettabyte dữ liệu được tạo ra trong 2025. Từ việc lưu trữ thông tin cá nhân đến hỗ trợ các quyết định kinh doanh, giáo dục, y tế, dữ liệu số đã giúp tối ưu hóa các quy trình và tạo ra nhiều giá trị thiết thực. Vậy dữ liệu số là gì và tại sao nó lại quan trọng như vậy? Hãy cùng VNPT AI khám phá đặc điểm, lợi ích và ứng dụng của dữ liệu số trong bài viết này.
Dữ liệu số là gì?
Dữ liệu số là thông tin về sự vật, hiện tượng được biểu diễn ở dạng kỹ thuật số để máy móc có thể xử lý. Dữ liệu này có thể là âm thanh, hình ảnh, chữ viết, ký hiệu hoặc con số,....
Về mặt kỹ thuật, dữ liệu số là dạng biểu diễn điện tử của thông tin, được mã hóa theo ngôn ngữ máy (dạng nhị phân 0 và 1) nhằm phục vụ cho việc lưu trữ, truy cập, khai thác và xử lý thông qua các thiết bị công nghệ.
>>> Tìm hiểu thêm: Số hóa tài liệu là gì?
Đặc điểm chính của dữ liệu số
Dữ liệu số sở hữu nhiều đặc tính nổi bật để trở thành hình thức lưu trữ và xử lý thông tin phổ biến hiện nay:
Chuyển đổi dạng tương tự thành giá trị số
Thông tin ban đầu như hình ảnh, âm thanh hoặc văn bản được mã hóa thành dạng số (chuỗi 0 và 1) để máy tính có thể ghi nhận và xử lý. Quá trình này gọi là số hóa, ví dụ như ảnh chụp trên điện thoại được lưu dưới dạng tệp số.
Dễ dàng lưu trữ và truyền tải
Dữ liệu số có thể được lưu trên nhiều thiết bị như ổ cứng, USB, thẻ nhớ hoặc lưu trữ đám mây. Ngoài ra, việc chia sẻ dữ liệu qua mạng nội bộ hoặc Internet cũng trở nên nhanh chóng và thuận tiện.
Xử lý hiệu quả
Dữ liệu số có thể được phân tích bởi phần mềm, thuật toán hoặc trí tuệ nhân tạo một cách nhanh chóng, từ đó hỗ trợ đưa ra kết quả và quyết định trong thời gian ngắn.
Linh hoạt trong tổ chức
Tùy vào mục đích sử dụng, dữ liệu số có thể được sắp xếp theo dạng có cấu trúc, bán cấu trúc hoặc phi cấu trúc, tạo điều kiện thuận lợi cho việc truy xuất và quản lý.
Bảo mật và dễ sao lưu
Dữ liệu số có thể được mã hóa để đảm bảo an toàn và dễ dàng sao lưu định kỳ nhằm hạn chế rủi ro mất mát hoặc truy cập trái phép.
Các loại dữ liệu số phổ biến hiện nay
Dữ liệu không chỉ đa dạng về nội dung mà còn khác biệt về cấu trúc. Dưới đây là 3 loại dữ liệu phổ biến được phân loại dựa trên cách tổ chức và lưu trữ:
Dữ liệu có cấu trúc (Structured Data)
Đây là loại dữ liệu được tổ chức theo định dạng cố định, dễ dàng lưu trữ, truy xuất và phân tích. Dữ liệu có cấu trúc thường được xử lý thông qua các thuật toán tìm kiếm trong hệ thống máy tính. Loại dữ liệu này là dạng đầu tiên được sử dụng để tạo nên các hệ thống dữ liệu lớn (big data), đồng thời cũng là dạng dễ phân tích nhất.
Ví dụ phổ biến:
- Thông tin người dùng: họ tên, ngày sinh, số điện thoại, mã ZIP, số thẻ tín dụng
- Dữ liệu từ biểu mẫu đăng ký, ứng dụng
- Bảng dữ liệu trong Excel
Dữ liệu bán cấu trúc (Semi-Structured Data)
Loại dữ liệu này có chứa cả phần có cấu trúc và phần không có cấu trúc. Mặc dù không hoàn toàn tuân theo cấu trúc dữ liệu cố định như bảng, nhưng vẫn có các yếu tố giúp nhận dạng và tổ chức thông tin. Dữ liệu bán cấu trúc thường được định dạng theo đoạn và có một số thuộc tính hỗ trợ xử lý dễ hơn so với dữ liệu phi cấu trúc.
Ví dụ phổ biến:
- Tệp CSV
- Giao diện trao đổi dữ liệu điện tử (EDI)
- Tài liệu HTML, XML
- JSON, RDF
- Cơ sở dữ liệu NoSQL
- Tệp PDF
Dữ liệu phi cấu trúc (Unstructured Data)
Đây là loại dữ liệu không theo bất kỳ định dạng cố định nào và chiếm phần lớn trong khối lượng dữ liệu hiện nay. Dữ liệu phi cấu trúc bao gồm cả dữ liệu do con người tạo ra lẫn dữ liệu từ máy móc. Do tính chất không tổ chức, việc xử lý loại dữ liệu này thường phức tạp hơn.
Ví dụ phổ biến:
- Email, tin nhắn văn bản, hóa đơn, file văn bản
- Dữ liệu mạng xã hội
- Dữ liệu địa lý (geospatial), thời tiết
- Dữ liệu từ thiết bị IoT, cảm biến thông minh
- Video, hình ảnh vệ tinh, dữ liệu khoa học, radar
Ưu nhược điểm của dữ liệu số
Bên cạnh những tiện ích vượt trội, dữ liệu số cũng tiềm ẩn một số rủi ro nếu không được quản lý đúng cách.
Ưu điểm
- Dễ lưu trữ và truy xuất: Khối lượng lớn dữ liệu có thể được lưu trên các thiết bị nhỏ gọn như ổ cứng, USB hoặc hệ thống lưu trữ đám mây giúp tiết kiệm không gian và cho phép truy cập linh hoạt mọi lúc, mọi nơi.
- Chia sẻ nhanh chóng: Nhờ kết nối mạng, dữ liệu có thể được truyền tải gần như tức thì qua Internet hoặc hệ thống nội bộ, hỗ trợ hiệu quả cho làm việc từ xa, cộng tác nhóm và kết nối liên phòng ban.
- Giữ nguyên độ chính xác: Trong quá trình sao chép hoặc truyền tải, dữ liệu số không bị suy giảm chất lượng, đảm bảo tính toàn vẹn và độ chính xác của thông tin.
Nhược điểm
- Rủi ro bảo mật: Nếu không có các biện pháp bảo vệ phù hợp như mã hóa, phân quyền truy cập hoặc tường lửa, dữ liệu rất dễ bị truy cập trái phép, đánh cắp hoặc tấn công từ các cuộc xâm nhập mạng.
- Nguy cơ mất dữ liệu: Thiết bị lưu trữ có thể bị hỏng hóc, nhiễm virus hoặc dữ liệu có thể bị xóa nhầm nếu không có bản sao lưu định kỳ. Điều này đặt ra yêu cầu cao trong công tác sao lưu và phục hồi dữ liệu.
>>> Xem thêm: Real time data là gì? Ứng dụng của dữ liệu thời gian thực
Ứng dụng thực tế của dữ liệu số
Dữ liệu số đang ngày càng đóng vai trò trung tâm trong quá trình chuyển đổi số trên toàn cầu, hiện diện trong nhiều lĩnh vực của đời sống, từ kinh doanh, giáo dục đến y tế và sinh hoạt cá nhân.
Trong lĩnh vực kinh doanh
Doanh nghiệp sử dụng dữ liệu số để phân tích thị trường, nắm bắt hành vi khách hàng và đưa ra quyết định dựa trên dữ liệu thực tế. Các thông tin như số liệu bán hàng, dữ liệu khách hàng giúp tối ưu hóa hoạt động kinh doanh và nâng cao hiệu quả quản lý.
Trong giáo dục
Dữ liệu số hỗ trợ lưu trữ thông tin học sinh – sinh viên, quản lý tài liệu giảng dạy và vận hành hệ thống học trực tuyến. Nhờ đó, việc học tập và quản lý giáo dục trở nên linh hoạt, hiện đại và dễ tiếp cận hơn.
Trong y tế
Hệ thống y tế sử dụng dữ liệu số để lưu trữ hồ sơ bệnh án, kết quả xét nghiệm và hỗ trợ các công cụ chẩn đoán. Điều này giúp nâng cao chất lượng khám chữa bệnh và tối ưu hóa quy trình chăm sóc sức khỏe.
Trong đời sống cá nhân
Từ hình ảnh, video, email đến thông tin trên mạng xã hội, dữ liệu số đã trở thành một phần không thể thiếu trong sinh hoạt hàng ngày của mỗi người - công cụ giúp kết nối, lưu giữ kỷ niệm và hỗ trợ các hoạt động cá nhân trong môi trường số.
Kết luận
Với tốc độ gia tăng dữ liệu không ngừng, việc hiểu và tận dụng dữ liệu số trở thành yếu tố quyết định cho sự phát triển của doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân trong tương lai. Hy vọng qua bài viết chia sẻ của VNPT AI về “Dữ liệu số là gì” đã giúp doanh nghiệp hiểu và áp dụng hiệu quả dữ liệu số nhằm đạt được sự phát triển bền vững.
