23/09/2025
Theo báo cáo The Guardian - trích dẫn từ một báo cáo an ninh mạng tại Anh, hơn 27% doanh nghiệp đã bị tấn công mạng trong năm 2024. Thậm chí, gần 73% doanh nghiệp khẳng định rằng các sự cố an ninh mạng sẽ làm gián đoạn hoạt động kinh doanh trong 1-2 năm tiếp theo. Trước thực trạng này, việc ứng dụng AI trong an ninh mạng được xem là một giải pháp hiệu quả, giúp con người phát hiện sớm các bất thường và phản ứng kịp thời trước các mối đe dọa. Bài viết này của VNPT AI sẽ giải đáp chi tiết cách thức hoạt động của AI trong lĩnh vực an ninh mạng.
Tại sao nên ứng dụng AI trong an ninh mạng?
Trước sự gia tăng và phức tạp hóa của các cuộc tấn công mạng, ứng dụng AI trong an ninh mạng là xu hướng tất yếu giúp nâng cao hiệu quả bảo mật. AI giúp hệ thống phân tích dữ liệu lớn theo thời gian thực, phát hiện dấu hiệu bất thường và phản ứng nhanh chóng với các mối đe dọa mới.
Không chỉ dừng lại ở khả năng phát hiện tấn công, AI trong bảo mật mạng còn tự động hóa nhiều quy trình như giám sát, kiểm tra lỗ hổng và phân tích hành vi người dùng. Qua đó, AI góp phần quản lý an toàn thông tin một cách chủ động, liên tục học hỏi và thích nghi với các hình thức tấn công tinh vi.
>>> Tìm hiểu thêm: Ứng dụng AI trong dịch vụ công
Ứng dụng thực tiễn của AI trong an ninh mạng
Dưới đây là một số ứng dụng nổi bật thể hiện rõ vai trò của AI trong an ninh mạng:
Phát hiện và cảnh báo mối đe dọa
Một trong những ứng dụng nổi bật nhất của AI trong bảo mật mạng là khả năng phát hiện mối đe dọa theo thời gian thực. AI sử dụng các thuật toán học máy để phân tích hành vi của hệ thống, thiết bị đầu cuối và lưu lượng mạng. Từ đó nhận diện các bất thường như truy cập trái phép, hành vi lạ của người dùng, hoặc kết nối không hợp lệ. Đặc biệt, các công cụ như UEBA (User and Entity Behavior Analytics) cho phép xây dựng hồ sơ hành vi thông thường để nhanh chóng phát hiện khi có sự lệch chuẩn.
Phản ứng và ngăn chặn tấn công mạng tự động
Khả năng phản ứng tự động là điểm mạnh vượt trội của ứng dụng AI trong an ninh mạng. Thay vì phải phụ thuộc hoàn toàn vào con người, AI có thể chủ động triển khai các biện pháp đối phó như cách ly thiết bị nhiễm mã độc, chặn luồng truy cập đáng ngờ, vô hiệu hóa tài khoản bị tấn công hoặc gửi cảnh báo đến đội ngũ bảo mật. Việc tự động hóa này không chỉ giúp rút ngắn thời gian phản ứng, mà còn giảm thiểu rủi ro từ sai sót con người trong quá trình giám sát và xử lý sự cố. Điều này càng trở nên quan trọng trong bối cảnh nguồn nhân lực an ninh mạng đang thiếu hụt, khiến việc phụ thuộc hoàn toàn vào con người trở nên khó khả thi.
Phát hiện và ngăn chặn tấn công dựa trên hành vi con người và kỹ thuật xã hội
Các hình thức tấn công phi kỹ thuật như phishing, BEC (giả mạo email doanh nghiệp) hay lừa đảo qua deepfake đang ngày càng tinh vi. AI có thể phân tích ngữ cảnh email, mô hình ngôn ngữ và hành vi tương tác để phát hiện sự bất thường. Ví dụ như việc một nhân viên đột ngột nhận được yêu cầu chuyển tiền từ "giám đốc" vào tài khoản lạ.
Ngoài ra, các giải pháp nhận diện giọng nói và hình ảnh sử dụng AI giúp phát hiện sự sai lệch nhỏ trong các nội dung giả mạo. Từ đó nâng cao hiệu quả phòng ngừa các cuộc tấn công sử dụng kỹ thuật xã hội.
Tìm kiếm và phân tích lỗ hổng bảo mật
Trong bối cảnh hàng nghìn lỗ hổng bảo mật mới được phát hiện mỗi năm, AI giúp hệ thống quản lý an toàn thông tin trở nên chủ động hơn. Thay vì kiểm tra thủ công, các công cụ AI có thể tự động quét, phân loại và đánh giá mức độ nghiêm trọng của từng lỗ hổng trong thời gian ngắn. Không chỉ dừng lại ở đó, AI còn có thể dự đoán các lỗ hổng bảo mật có khả năng phát sinh, dựa trên cấu trúc mã, lịch sử sự cố và hành vi hệ thống. Nhờ đó các tổ chức có thể vá lỗi kịp thời, hạn chế tối đa khả năng bị tấn công khai thác.
Thách thức và rủi ro của AI trong an ninh mạng
Dưới đây là một số thách thức và rủi ro phổ biến khi triển khai AI trong an ninh mạng:
- Dữ liệu huấn luyện không đầy đủ hoặc sai lệch: Mô hình AI dễ bị đánh lừa nếu dữ liệu đầu vào thiếu tính đại diện, chứa thông tin sai hoặc bị thao túng, dẫn đến nhận diện sai lệch các mối đe dọa.
- Thuật toán AI có thể mang thiên vị (bias): Thiên vị trong thuật toán khiến hệ thống đánh giá sai mức độ nguy hiểm hoặc bỏ sót các hành vi bất thường, làm giảm hiệu quả phòng thủ.
- Tin tặc lợi dụng AI để tạo tấn công tinh vi hơn: Hacker có thể sử dụng AI để tạo mã độc tự biến thể, tấn công phishing quy mô lớn hoặc thậm chí đánh lừa các mô hình AI phòng thủ hiện có (ví dụ: tấn công adversarial AI).
- Nguy cơ AI bị tấn công ngược lại (AI-vs-AI): Các mô hình bảo mật AI có thể bị khai thác hoặc thao túng nếu không được huấn luyện và kiểm thử kỹ lưỡng.
- Khó tích hợp AI vào hệ thống bảo mật hiện hữu: AI đòi hỏi kiến trúc dữ liệu mạnh, cơ sở hạ tầng phù hợp và khả năng tương thích cao. Vấn đề này vẫn là thách thức mà nhiều tổ chức hiện chưa giải quyết được.
- Thiếu hụt nhân lực chuyên môn cao: Việc vận hành, giám sát và tối ưu các mô hình AI yêu cầu đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm, trong khi nhân lực trong lĩnh vực này vẫn còn rất khan hiếm.
Xu hướng phát triển của AI trong an ninh mạng
Cùng với sự tiến bộ nhanh chóng của công nghệ, AI đang ngày càng đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao hiệu quả bảo vệ hệ thống mạng. Thay vì chỉ là công cụ hỗ trợ, AI đang dần trở thành lõi chiến lược trong phòng thủ an ninh số. Dưới đây là ba xu hướng nổi bật:
Kết hợp mô hình bảo mật Zero Trust với AI
Mô hình bảo mật Zero Trust – “không tin tưởng mặc định” – đang trở thành tiêu chuẩn mới trong các hệ thống bảo mật hiện đại. Nguyên tắc của Zero Trust yêu cầu xác thực và giám sát liên tục mọi hoạt động truy cập, bất kể người dùng hay thiết bị đến từ bên trong hay bên ngoài mạng lưới.
Tăng cường phản hồi tự động và phòng thủ chủ động
Các giải pháp AI hiện nay không chỉ dừng ở phát hiện mối đe dọa mà còn có thể tự động phản ứng và triển khai các biện pháp phòng vệ phù hợp. Xu hướng này giúp giảm độ trễ trong xử lý sự cố và cải thiện khả năng ngăn chặn tấn công trước khi thiệt hại xảy ra.
Tích hợp AI với các công nghệ mới như 5G, IoT và điện toán đám mây
Sự bùng nổ của các công nghệ như IoT, 5G và cloud computing đã mở rộng bề mặt tấn công, khiến bài toán bảo mật trở nên phức tạp hơn bao giờ hết. AI đang trở thành công cụ không thể thiếu trong việc: Phân tích lượng dữ liệu khổng lồ từ thiết bị IoT hoặc hệ thống cloud; Phát hiện bất thường và cảnh báo sớm trong môi trường phân tán; Tăng khả năng kiểm soát an toàn theo thời gian thực trên hạ tầng đa lớp.
>>> Đọc thêm: Ứng dụng AI trong doanh nghiệp
Kết luận
Qua bài viết của VNPT AI về ứng dụng AI trong an ninh mạng có thể thấy đây không chỉ là lựa chọn công nghệ mà còn là chiến lược cần thiết để thích ứng với môi trường số đầy biến động. Từ khả năng phát hiện sớm mối đe dọa, phản ứng tự động đến tích hợp với các công nghệ mới như IoT, 5G hay điện toán đám mây, AI đang định hình lại cách chúng ta bảo vệ hệ thống thông tin. Nếu được triển khai bài bản, AI sẽ tiếp tục trở thành phương án bảo vệ an ninh mạng hiệu quả, toàn diện.
