Ứng dụng AI trong báo chí: Cơ hội – Thách thức – Lợi ích thực tiễn

Ứng dụng AI trong báo chí đã và đang mở ra những bước tiến mới cho ngành truyền thông, giúp thúc đẩy quá trình sản xuất tin bài trở nên nhanh chóng và hiệu quả hơn. Song, đi cùng với cơ hội là không ít lo ngại về tin giả, thuật toán thao túng thông tin và sự mờ nhạt của vai trò con người trong quá trình quản trị truyền thông. Vậy, AI đem đến những lợi ích gì cho ngành báo chí hiện đại? Đâu là những thách thức và rủi ro xã hội phải đối mặt khi đưa AI vào trong sản xuất báo chí? Hãy cùng VNPT AI đi phân tích chi tiết trong bài viết dưới đây!

Vì sao AI đang trở thành "trợ thủ” đắc lực cho ngành báo chí hiện đại?

Trong kỷ nguyên số, ứng dụng AI (trí tuệ nhân tạo) trong báo chí không chỉ là xu hướng mà đã trở thành giải pháp thiết yếu giúp các tòa soạn tối ưu hóa hiệu suất vận hành và nâng cao chất lượng nội dung. 

AI hỗ trợ nhiều hoạt động quan trọng trong sản xuất báo chí: xử lý dữ liệu nhanh, tự động hóa việc viết tin bài, đối soát thông tin, cá nhân hóa nội dung. Thậm chí một số ứng dụng của AI còn có khả năng chuyển đổi văn bản thành giọng nói (text-to-speech), tạo MC ảo với giọng đọc và khả năng biểu đạt như người thật. 

Với khả năng học máy (machine learning) và phân tích hành vi người dùng, AI giúp rút ngắn thời gian xử lý các tác vụ, giảm tải công việc lặp lại, từ đó mở rộng không gian sáng tạo cho nhà báo. Quan trọng hơn, AI còn góp phần tăng tính chính xác, độ tin cậy cho các thông tin thông qua việc kiểm chứng liên tục các nguồn tài liệu, mở rộng khả năng tiếp cận khán giả dựa trên nhiều phương thức triển khai nội dung khác nhau. 

5 Ứng dụng AI trong báo chí phổ biến

AI đang dần thay đổi cách thức vận hành và sản xuất nội dung của ngành báo chí hiện đại. Dưới đây là 5 ứng dụng nổi bật của công nghệ này:

AI trong sáng tạo và sản xuất nội dung

Ứng dụng AI trong sản xuất tin tức đang dần trở nên phổ biến hơn, nhờ khả năng tự động hóa và tối ưu hóa quy trình sản xuất:

• Tự động hóa viết tin: Các công cụ AI như Wordsmith, Heliograf hay mô hình AI tạo sinh,.... có thể tạo ra hàng nghìn bài viết mỗi ngày với độ chính xác cao, đặc biệt là tin tức dạng ngắn như thể thao, thời tiết, tài chính.
• Hỗ trợ nghiên cứu và thu thập thông tin: AI giúp phóng viên tổng hợp và phân tích lượng lớn thông tin từ nhiều nguồn khác nhau mà không mất công tìm kiếm tài liệu thủ công.
• Tạo tiêu đề và tóm tắt hấp dẫn: Công nghệ NLP (Natural Language Processing - Xử lý ngôn ngữ tự nhiên) giúp tạo tiêu đề thu hút và tóm tắt nội dung hiệu quả, nâng cao khả năng tiếp cận người đọc.
• Sản xuất nội dung đa phương tiện: AI còn hỗ trợ tạo nội dung đa phương tiện như: dựng video ngắn, chuyển văn bản thành giọng nói, thậm chí tự động sản xuất podcast chỉ bằng cách nhập nội dung đầu vào,.....
• Hỗ trợ ngôn ngữ và quản lý nội dung: AI giúp rút ngắn quy trình xử lý hậu kỳ bằng cách đưa ra: gợi ý sửa lỗi chính tả, hiệu chỉnh văn phong. Ngoài ra, AI còn có thể phân tích hiệu suất của từng bài viết, cung cấp dữ liệu về lượt xem, thời gian đọc, từ đó giúp tòa sạn điều chỉnh chiến lược nội dung hiệu quả hơn.

AI kiểm chứng thông tin và chống tin giả

Bên cạnh việc hỗ trợ sáng tạo nội dung, AI cũng đồng thời góp phần nâng cao tính minh bạch và độ chính xác của các thông tin báo chí:

• Phân tích nguồn tin: AI kiểm tra độ tin cậy dựa trên metadata (siêu dữ liệu), lịch sử phát hành, độ uy tín của nguồn cung ứng thông tin.
• Nhận diện mẫu hình tin giả: AI học theo mẫu để phát hiện cấu trúc ngôn ngữ, cách triển khai của các tin giả, phát hiện nội dung bất thường.
• So sánh chéo thông tin: AI hỗ trợ các tòa soạn đối chiếu dữ liệu với nguồn chính thống, từ đó đảm bảo thông tin đưa đến công chúng là chính xác và đáng tin cậy, hạn chế lan truyền của thông tin sai lệch.

AI cá nhân hóa nội dung và tối ưu trải nghiệm độc giả

AI giúp cá nhân hóa trải nghiệm đọc tin bằng cách phân tích hành vi và sở thích của từng độc giả, từ đó tối ưu nội dung hiển thị phù hợp nhất.

• Phân tích hành vi người dùng: AI thu thập và phân tích dữ liệu (sở thích, chủ đề quan tâm) để hiểu hơn về hành vi, nhu cầu và thói quen đọc tin của độc giả.
• Gợi ý nội dung phù hợp: AI tùy chỉnh nội dung bài viết dựa trên các dữ liệu thu được: vị trí, sở thích, lịch sử tương tác.

AI trong phát hiện xu hướng và phân tích thị trường truyền thông

Với khả năng xử lý dữ liệu lớn, AI giúp phát hiện nhanh các chủ đề “nóng”, các vấn đề xã hội đang được quan tâm nhiều nhất:

• Phân tích dữ liệu từ mạng xã hội, trang tin, diễn đàn: AI có thể thu thập và phân tích dữ liệu từ mạng xã hội, trang tin tức và diễn đàn để xác định các chủ đề đang được quan tâm, từ đó dự báo những xu hướng truyền thông nổi bật.
• Dự báo nhu cầu nội dung: Nhờ khả năng phân tích hành vi và mối quan tâm của công chúng, AI hỗ trợ các đơn vị báo chí xây dựng kế hoạch nội dung chiến lược, định hướng truyền thông chính xác, phù hợp với nhu cầu thực tế.

AI trong quản trị tòa soạn

AI đóng vai trò điều phối, hỗ trợ vận hành hiệu quả các tòa soạn theo hướng thông minh, linh hoạt hơn, giảm bớt chi phí và tránh sự phụ thuộc vào nguồn nhân lực:

• Tòa soạn thông minh: Tích hợp các trợ lý ảo để hỗ trợ giao tiếp nội bộ, tổng hợp nội dung, chuyển đổi hình thức thể hiện nội dung (chuyển văn bản thành giọng nói, giọng nói thành văn bản, sáng tạo video dựa trên kịch bản có sẵn,,...).
• Quản trị quy trình: AI tối ưu hóa luồng công việc, tự động kiểm soát chất lượng nội dung và đưa ra các phân công cụ thể cho từng hạng mục công việc.

>>> Xem thêm: Ứng dụng AI trong doanh nghiệp

Lợi ích khi ứng dụng AI trong báo chí

Ứng dụng AI trong báo chí không chỉ thay đổi cách thức sản xuất và phân phối nội dung, mà còn nâng cao hiệu quả vận hành của tòa soạn, chất lượng trải nghiệm của độc giả, đồng thời giúp “làm sạch” và tăng tính minh bạch của không gian thông tin. Cụ thể:

• Đối với nhà báo: Ứng dụng AI trong báo chí giúp phóng viên giảm bớt áp lực từ các công việc lặp đi lặp lại như: gỡ băng, chỉnh sửa lỗi chính tả hay viết các tin bài ngắn theo fomat có sẵn. Nhờ đó, họ có thể tập trung thời gian và công sức cho các bài viết mang tính chuyên sâu hơn như: phóng sự điều tra, phân tích dữ liệu hoặc khai thác các đề tài hay do AI phân tích, gợi ý.
• Đối với tòa soạn: AI hỗ trợ các tòa soạn xây dựng quy trình sản xuất tin tức thông minh, linh hoạt. Các công cụ phân tích dữ liệu giúp lãnh đạo tòa soạn đưa ra quyết định chuẩn xác hơn dựa trên bằng chứng thực tế thay vì phán đoán cảm tính. Đồng thời, AI góp phần giảm thiểu chi phí vận hành thông qua cơ chế tự động, lược bớt các khâu trung gian: tự tổng hợp tin tức, xây dựng video tự động,…
• Đối với độc giả: Nhờ thuật toán đề xuất thông minh, độc giả dễ dàng tiếp cận nội dung báo chí theo sở thích cá nhân, từ đó tiết kiệm thời gian và nâng cao trải nghiệm. Ngoài ra, việc tích hợp AI còn giúp người dùng linh hoạt thay đổi cách tiếp cận nội dung báo chí, có thể chuyển báo viết sang báo nói dễ dàng trong khi làm các công việc khác như lái xe, nấu ăn hay tập thể dục.
• Đối với xã hội: AI đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm chứng tin tức, phát hiện và sàng lọc các thông tin độc hại, tin giả,... Qua đó, AI góp phần tạo dựng một hệ sinh thái thông tin lành mạnh, minh bạch và đáng tin cậy.

Những hạn chế và rủi ro của AI trong báo chí

Bên cạnh những lợi ích vượt trội, việc ứng dụng AI trong báo chí cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro tiềm ẩn về mặt đạo đức, mức  độ tin cậy và tính minh bạch của nội dung:

• Sự thiên vị và nguy cơ "bịa đặt" thông tin: Do mô hình hoạt động dựa trên dữ liệu đầu vào, nên nếu dữ liệu “nguồn” không đầy đủ hoặc có sự thiên lệch, nội dung do AI tạo ra cũng sẽ bị ảnh hưởng.
• Tin giả và thông tin thao túng (Deepfakes, misinformation): Ứng dụng AI trong báo chí có thể vô tình tạo điều kiện cho sự lan truyền của tin giả, đặc biệt qua các nội dung do AI tạo ra mà không có sự kiểm chứng từ con người.
• Vấn đề bản quyền và sở hữu trí tuệ: Nhiều mô hình AI học từ dữ liệu có bản quyền mà không có sự cho phép của tác giả, dẫn đến các tranh chấp pháp lý liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ. Trong lĩnh vực báo chí, việc sử dụng AI để tạo nội dung từ các nguồn chưa được cấp phép có thể làm tổn hại đến uy tín của cơ quan truyền thông.
• Xâm phạm quyền riêng tư người dùng: Để cá nhân hóa trải nghiệm, nhiều hệ thống AI thu thập và phân tích hành vi người dùng. Tuy nhiên, nếu không có cơ chế kiểm soát dữ liệu rõ ràng, những thông tin cá nhân này có thể bị khai thác vượt quá mục đích ban đầu, thậm chí rò rỉ hoặc bị bán cho bên thứ ba, đe dọa quyền riêng tư của độc giả.
• Suy giảm vai trò kiểm duyệt của con người: Việc lạm dụng AI khiến vai trò của biên tập viên, phóng viên bị thu hẹp, từ đó làm giảm tính xác thực của thông tin. Chưa kể, tư duy phân tích, đạo đức nghề nghiệp và sự nhạy cảm với bối cảnh xã hội mà con người nắm giữ là điều AI hoàn toàn không thể thay thế.

Xu hướng phát triển của AI trong ngành báo chí

Ứng dụng AI trong báo chí sẽ ngày càng toàn diện hơn, được thể hiện trên nhiều khía cạnh, từ khâu sản xuất nội dung đến phân tích hành vi người dùng và kiểm chứng thông tin. Cụ thể:

• AI tạo sinh (Generative AI) trong sản xuất nội dung: AI tạo sinh đang mở rộng vai trò trong sản xuất tin tức, giúp xây dựng nội dung nhanh, đa dạng và mang tính cá nhân hóa hơn. Ví dụ như: viết bản tin tự động, gợi ý tiêu đề, tóm tắt bài viết, sản xuất podcast bằng giọng đọc AI,...
• AI phân tích cảm xúc và ý kiến độc giả: AI sử dụng NLP để phân tích các bình luận độc giả đưa ra, mục đích là để đo lường cảm xúc độc giả với từng bài viết hoặc chủ đề. Từ dữ liệu này, tòa soạn có thể điều chỉnh nội dung, giọng văn cho phù hợp hơn với thị hiếu công chúng. Đồng thời, AI cũng giúp cảnh báo sớm những xu hướng tiêu cực, hỗ trợ quản lý khủng hoảng truyền thông hiệu quả dựa trên các phát hiện sớm về “thái độ” của độc giả với tin bài.
• AI tác nghiệp báo chí: AI tham gia sâu hơn vào quy trình vận hành tòa soạn, hỗ trợ thực hiện các tác vụ như: bóc băng phỏng vấn, kiểm tra chính tả, tối ưu SEO, hỗ trợ lên lịch đăng bài và phân phối nội dung. Đặc biệt, ứng dụng AI trong phát hiện tin giả và kiểm tra thông tin còn có khả năng đối chiếu dữ kiện với hàng nghìn nguồn tin uy tín, sàng lọc và loại bỏ nhanh chóng các nguồn thông tin độc hại, không xác thực.

>>> Đọc thêm: Ứng dụng AI trong marketing

Tạm kết:

Ứng dụng AI trong báo chí vừa giúp thúc đẩy hiệu suất sản xuất nội dung, vừa góp phần định hình lại cách tiếp cận thông tin của độc giả hiện đại. Tuy nhiên, để khai thác hiệu quả tiềm năng của AI, các tòa soạn cần ứng dụng công nghệ một cách có chọn lọc, đồng thời kiểm soát chặt chẽ nguồn dữ liệu đầu vào. Việc này giúp bảo đảm tính minh bạch và tuân thủ quy định pháp luật, đạo đức. Quan trọng hơn, con người vẫn cần đóng vai trò chính trong khâu biên tập và xác minh, tránh lệ thuộc hoàn toàn vào công nghệ, máy móc.